JELEŃ SZLACHETNY Cervus elaphus
 
Jeleń jest zwierzyną płową, należącą do największej zwierzyny w kraju, będącej przedmiotem zainteresowania łowieckiego. Trudno wyobrazić sobie krajobraz karpacki bez dostojnych ryczących jeleni w czasie jesiennego rykowiska, czyli okresu godowego, kiedy to dochodzi do widowiskowych walk pomiędzy bykami. Przez wielu jeleń uważany jest za króla karpackiej kniei.

Liczebność
Jeleń występuje niemal w całej Europie, z wyjątkiem Dalekiej Północy. W Polsce spotkać go możemy we wszystkich większych kompleksach leśnych. Na podstawie szacunków wykonywanych corocznie przez jednostki Lasów Państwowych, na obszarze 53 4818 ha objętych projektem żyje ponad 5500 jeleni.

Opis gatunku

• Masa ciała: 100–350 kg
• Długość ciała: 1,5–2,6 m
• Wysokość w kłębie: 75–140 cm
• Dymorfizm płciowy: samiec (byk) znacznie większy od samicy (łania), samce mają poroże
• Odżywianie: roślinożerca
• Długość życia: 12–15 lat
• Tryb życia: żyje w stadach

Biologia i ekologia
Wielu autorów wyraża pogląd, że Polskę zamieszkują dwie formy jelenia szlachetnego: nizinny i karpacki. Zamieszkuje on bogate w podszyt lasy liściaste i mieszane, w których, obok starszych drzewostanów, występują zwarte młodniki, łąki śródleśne i bagienka. Jelenie są roślinożerne, a ich pożywienie stanowią pędy, liście, kora, owoce drzew i krzewów, a zimą zeschnięte trawy, mchy, porosty, pączki i młode pędy drzew iglastych. Występują one w stadach zwanych chmarami. Jeden rodzaj chmar tworzą łanie z młodymi, prowadzone przez najbardziej doświadczoną z pośród nich samicę zwaną licówką. Samce natomiast tworzą odrębne mniejsze chmary którym przewodzi najmocniejszy byk. Stare byki żyją samotnie. W okresie godowym stada złożone z byków rozpadają się a poszczególne osobniki udają się na poszukiwanie samic. Ciekawym zjawiskiem obserwowanym w przyrodzie jest rykowisko jeleni (czyli ruja), które odbywa się na jesień. Od połowy września do połowy października trwa intensywnie około 2 tygodni. W tym czasie byk, jeśli jest mocny, gromadzi harem rujnych 6–10 łań, do których nie pozwala zbliżać się innym samcom. Łanie dojrzałość płciową osiągają w wieku 2 lat, natomiast byki po skończeniu 1 roku życia. Prawdziwą ozdobą tych zwierząt jest rozgałęzione poroże samców, które co roku jest zrzucane i wytwarzane na nowo.

Ochrona i zagrożenia
Naturalnymi wrogami jeleni w Polsce są wilk, ryś i niedźwiedź. Jeleń szlachetny w Polsce jest zwierzęciem łownym z okresem ochronnym. Na byki polować wolno od 21 sierpnia do końca lutego, na łanie od 1 października do 15 stycznia, natomiast na cielaki od 1 października do końca lutego (rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne z 16.03.2005 r.).

Prawo unijne

• Dyrektywa Siedliskowa – Załącznik II i IV
• Konwencja Berneńska – Załącznik III

Kategoria zagrożenia IUCN

• Czerwona lista gatunków zagrożonych IUCN: LC (ang. least concern)

Chmara jeleni, fot....

Chmara jeleni, fot....

Grupa łań, fot. Bartosz...

Jelenie, fot. Zenon...

Jeleń podczas rykowiska,...

Jeleń szlachetny, fot....

Jeleń szlachetny, fot....

Jeleń szlachetny, fot....

Jeleń, fot. Zenon Wojtas