RYŚ EUROAZJATYCKI Lynx lynx

Ryś euroazjatycki Lynx lynx jest największym przedstawicielem rodziny kotowatych w Europie. Jest samotnikiem. Skryty i nocny tryb życia oraz wybieranie na ostoje trudno dostępnych terenów powoduje, że obserwacje rysi są niezmiernie rzadkie. Ci, którzy zobaczyli rysia w jego naturalnym środowisku, mogą się więc zaliczyć do grona wybrańców.

Liczebność

W Polsce rysie zasiedlają przede wszystkim Karpaty oraz północno-wschodnią i wschodnią część Polski. Na podstawie szacunków wykonywanych corocznie przez jednostki Lasów Państwowych, na obszarze 53 4818 ha objętych projektem żyje ponad 190 rysi.

Opis gatunku

• Masa ciała: 18–25 kg
• Długość ciała: 80–130 cm
• Wysokość w kłębie: 60–75 cm
• Dymorfizm płciowy: słabo zaznaczony, samce są większe i cięższe
• Odżywianie: mięsożerca, drapieżnik
• Długość życia: 12–17 lat
• Tryb życia: samotniczy

Biologia i ekologia

Rysie są zwierzętami wyjątkowo skrytymi. Możliwość spotkania ich, a nawet natrafienia na ich ślady, jest mniejsza niż w przypadku niedźwiedzia czy wilka. Rysie żyją samotnie, wyjątkiem są samice wychowujące młode. Samce i samice żyją oddzielnie, spotykając się częściej tylko w okresie rui, która trwa od stycznia do marca. Młode, które rodzą się około maja w liczbie 1–3, już po kilku miesiącach podążają za matką, towarzysząc jej w wędrówkach i potem w polowaniach. Legowiska rysi znajdują się zazwyczaj w trudno dostępnych miejscach, w młodnikach, na stromych stokach, wśród skalnych wychodni, zwalonych drzew. Terytoria samców obejmują ok. 150–250 km2, a samic ok. 100–150 km2. Terytoria samic i samców pokrywają się całkowicie, natomiast w obrębie każdej płci nakładanie się jest niewielkie. W ciągu doby rysie przechodzą średnio ok. 7 km (maksymalnie ponad 20 km), a aktywne są głównie w nocy. Ryś ma dobrze rozwinięte zmysły wzroku i słuchu. Jego uzębienie jest przystosowane do kruszenia i cięcia, z dobrze rozwiniętymi kłami i łamaczami. Odżywiają się niemal wyłącznie upolowanymi przez siebie zwierzętami, wśród których dominują sarny. Głównym sposobem polowania rysia są podchody. Stara się on podkraść jak najbliżej ofiary, wykorzystując osłonę krzewów, leżących kłód i nierówności terenu. Sprawnie wspina się po drzewach i dobrze skacze.

Ochrona i zagrożenia

Głównym obszarem, po jakim poruszają się rysie są tereny zalesione i bardzo niechętnie przekraczają duże, otwarte obszary polne. Problemem w kontekście utrzymania populacji gatunku jest rozwój zabudowy dolin rzecznych, modernizacja dróg wraz z ich grodzeniem oraz fragmentacja siedlisk. Takie ciągi zabudowy oraz drogi są nieprzekraczalnymi barierami pomiędzy kompleksami leśnymi. Także nieciągłość terenów leśnych i brak możliwości migracji są głównymi czynnikami hamującymi rozprzestrzenianie się i zachowanie populacji rysia.

Prawo międzynarodowe

• Dyrektywa Siedliskowa – Załącznik II i IV
• Konwencja Berneńska – Załącznik III
• Konwencja Waszyngtońska (CITES) – Załącznik II
• Rozporządzenie Rady WE 338/97 – Załącznik A

Prawo krajowe

• Ochrona gatunkowa – ochrona ścisła – gatunek wymagający ochrony czynnej
• Strefa ochronna okresowa: miejsce rozrodu i obszar w promieniu do 500 m od tego miejsca w terminie 01.04–31.08

Kategoria zagrożenia IUCN

• Czerwona lista gatunków zagrożonych IUCN – LC (ang. least concern)
• Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (2002) – NT (ang. near threatened)
• Polska czerwona księga zwierząt (2001) – NT (ang. near threatened)
• Czerwona lista dla Karpat (2003) – EN (ang. endangered)

Ryś, fot. Bartosz Pirga

Trop rysia, fot. Bartosz...

Ryś, fot. RM Kosińscy...