Mapa MRB "Karpaty...

(fot.J.Szarek)

(fot.J.Szarek)

Unikatowe w skali europejskiej walory przyrodnicze Bieszczadów przyczyniły się do utworzenia na tym terenie Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Powstał on pod patronatem UNESCO w ramach programu „Man and Biosphere” (Człowiek i Biosfera) obejmuje tereny na pograniczu Polski, Słowacji i Ukrainy.

Po polskiej stronie w skład tego obszaru chronionego wchodzą Bieszczadzki Park Narodowy i będące jego otuliną Parki Krajobrazowe Ciśniańsko-Wetliński i Doliny Sanu. W Słowacji do rezerwatu włączono Park Narodowy „Połoniny” z częścią dawnego obszaru chronionego „Karpaty Wschodnie”. Na Ukrainie Międzynarodowy Rezerwat Biosfery tworzą Użański Park Narodowy i Nadsański Park Krajobrazowy.

Pierwszy obszar chroniony w Bieszczadach – rezerwat „Stużica” na Zakarpaciu powstał już w 1912 roku. Wówczas teren ten wchodził w skład monarchii Austro–Węgierskiej. W latach międzywojennych był w granicach Czechosłowacji, a obecnie Ukrainy. Dziś rezerwat „Stużica” jest częścią Użańskiego Parku Narodowego. Projekty utworzenia w Bieszczadach międzynarodowego obszaru chronionego pojawiły się już w latach sześćdziesiątych. Te pomysły niestety nie doczekały się realizacji. Starania wznowiono po roku 1973, kiedy w Polsce powstał Bieszczadzki Park Narodowy. Konkretne działania podjęto jednak dopiero na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Rezerwat powstał w roku 1992 obejmując sąsiadujące ze sobą tereny w Polsce i na Słowacji. W 1999 roku dołączono do nich obszary chronione po stronie ukraińskiej.

W krajach wchodzących w skład rezerwatu ochrona przyrody jest na różnym poziomie. Wszędzie jednak udało się, zgodnie z zaleceniami UNESCO, wprowadzić podział obszarów chronionych na strefy. Strefa centralna obejmuje tereny szczególnie cenne, podlegające ścisłej ochronie. W strefie buforowej stosuje się częściową ochronę przyrody. Dopuszcza się tu działalność turystyczną, dydaktyczną i naukową. Strefa przejściowa obejmuje obszary użytkowane gospodarczo, które podlegają ochronie krajobrazowej. Od kilku lat przyrodnicy z Polski, Ukrainy i Słowacji współpracują ze sobą doskonaląc systemy ochrony środowiska. Prowadzone są wspólne badania.

W przyszłości przyrodnicy chcą wytyczyć szlaki w taki sposób, aby turyści bez ograniczeń mogli zwiedzać pasma górskie w całym rezerwacie biosfery. Międzynarodowy Rezerwat Biosfery to obszar na którym chroni się nie tylko walory przyrodnicze, ale i kulturowe.

oprac. J. Szarek