Murawy kserotermiczne są nieleśnymi zbiorowiskami roślinnymi, o charakterze murawowym lub murawowo-ziołoroślowym. Określenie "murawowy" często potocznie używane jest w odniesieniu do ogółu zbiorowisk nieleśnych, co nie do końca jest prawdą. Istnieją bowiem siedliska nieleśne np.: łąkowe, które też są nieleśne a nie są murawami. Stosując pewne uproszczenie murawami można by nazwać zbiorowiska roślinne, jakie rozwinęły się w różnych skrajnych warunkach np.: na podłożu ubogim w wodę lub substancje organiczne (murawy kserotermiczne i napiaskowe) lub na silnie zasolonym (murawy solniskowe), na glebie o wysokim stężeniu metali ciężkich (murawy galmanowe) lub silnie szkieletowej (murawy naskalne). 

Murawy kserotermiczne rozpowszechnione są przede wszystkim w południowej i południowo-wschodniej Europie. W Polsce można je najczęściej spotkać na nasłonecznionych zboczach o suchym i zasadowym podłożu. Dogodnymi miejscami mogą być stoki pagórków, wąwozów, strome zbocza w dolinach rzecznych, utrwalone piarżyska u podnóża skał wapiennych. Zatem rośliny tworzące tego typu fitocenozy są światłolubne i wapieniolubne. Przystosowały się do życia na suchym podłożu o odczynie zasadowym lub obojętnym, bogatym w węglan wapnia a ubogim w związki organiczne i wodę. 

W Polsce są to najczęściej siedliska półnaturalne, które powstały dzięki specyficznej gospodarce rolnej. Przez kilkaset lat ich powstawanie i zachowanie w krajobrazie powiązane było z wypasem zwierząt czy wypalaniem. Dzisiaj są to w większości nieużytki. Należy tu podkreślić, że na tle sukcesji ekologicznej, murawy stanowią krótkotrwały etap, na drodze do bardziej złożonych układów roślinnych, takich jak lasy i zarośla. Murawy kserotermiczne nie są więc w Polsce klimaksowym zbiorowiskiem roślinnym. Dominowały w naszej strefie klimatycznej kiedy po ostatnim zlodowaceniu miały do dyspozycji ogromną niezalesioną przestrzeń, z której na skutek sukcesji, przez setki lat zostały wyparte. Obecnie dla ich zachowania potrzebna jest rozważna ingerencja człowieka np. w postaci ekstensywnego wypasu. Wyjątkiem są tutaj murawy występujące w tak surowym środowisku, które wyklucza istnienie roślinności krzewiastej czy drzewiastej. Jako przykład może posłużyć obszar górnego regla Tatr, gdzie występują wysokogórskie murawy naskalne. 

Należy pamiętać, że to w wyniku ewolucji i konkurencji o zasoby, rośliny dostosowały się do wielu niekorzystnych siedlisk. Dziś, w erze maksymalizacji zysków, nawożenia oraz intensyfikacji rolnictwa, nie podejmuje się działalności rolnej na obszarach nieurodzajnych. Są one zalesiane lub pozostawiane same sobie. Dlatego obszary potencjalnie nadające się dla tej grupy roślin, systematycznie się kurczą. Z uwagi na wiele czynników decydujących o istnieniu muraw kserotermicznych, są one obecnie jednymi z najbardziej zagrożonych zbiorowisk roślinnych w Europie. 

PRZYKŁADY ROŚLIN KSEROTERMICZNYCH:

Pszeniec różowy, fot. I....

PSZENIEC RÓŻOWY Melampyrum arvense

Gatunek rośliny rocznej z rodziny zarazowatych. Roślina półpasożytnicza (częściowo czerpie wodę i składniki mineralne z korzeni innych roślin).

UWAGA! Lekko trująca.

Dzwonek skupiony fot. M....

DZWONEK SKUPIONY Campanula glomerata 

Jest byliną z rodziny dzwonkowatych Campanulaceae. Gatunek ten można spotkać na łąkach i w rzadkich lasach od Europy do Bliskiego Wschodu. Osiąga do 70 cm wysokości. Łodyga jest silnie owłosiona, a liście szerokie, ciemnozielone, nierówno piłkowane na brzegach, pod spodem pokryte ostrymi, szarofioletowymi włoskami.

Dzwonek pokrzywolistny,...

DZWONEK POKRZYWOLISTNY Campanula trachelium 

W Polsce roślina pospolita, od niżu po niższe położenia górskie. Podobne do liści pokrzywy, grubo, podwójnie piłkowane.

Dawniej stosowany był przy bólach szyi jako ziele lecznicze.

Dzwonek...

DZWONEK BRZOSKWINIOLISTNY Campanula persicifolia 

W Polsce dość pospolity na niżu i w Karpatach. Jest także uprawiany jako roślina ozdobna. Rośnie w świetlistych lasach i zaroślach, na glebach zasobnych w wapń, od równin do niskich gór. Roślina ozdobna często uprawiana w ogrodach. Szczególnie nadaje się na rabaty. Odmiany uprawne osiągają wysokość 60–100 cm.

Świerzbnica polna, fot....

ŚWIERZBNICA POLNA Knautia arvensis 

Roślina lecznicza: ziele i korzeń zawierają saponiny, alkaloidy, kwas kawowy, garbniki. Dawniej były wykorzystywane w medycynie ludowej. Roślina zmienna morfologicznie. Występuje w licznych formach związanych z różnymi siedliskami. Różnią się one głównie kształtami liści i owłosieniem liści i łodygi. W Europie jest pospolity, w Polsce pospolicie występuje na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Koniczyna długokłosowa,...

KONICZYNA DŁUGOKŁOSOWA Trifolium rubens

Zajmuje takie siedliska jak suche murawy, zarośla, widne lasy i ich skraje. W Polsce rośnie dziko ponad 20 gatunków koniczyn.

Szelężnik mniejszy, fot....

SZELĘŻNIK MNIEJSZY Rhinanthus minor 

Gatunek ten należy do rodziny zarazowatych, jest rośliną jednoroczną, półpasożytem, kwitnie od maja do września. Siedlisko: łąki, murawy ciepłolubne, rzadko na torfowiskach niskich.

Lilia złotogłów fot. I....

LILIA ZŁOTOGŁÓW Lilium martagon 

Gatunek byliny z rodziny liliowatych (Liliaceae). W Polsce jest rośliną rzadką.  

Kolorowe plamki spełniają funkcję wskaźników, które nakierowują owady w odpowiednie miejsce, w fazie czynności prowadzących do zapylenia kwiatu. Zwabia owady nie tylko dużymi i barwnymi kwiatami, ale również zapachem. Szczególnie intensywnie pachnie wieczorem i nocą. Polski człon nazwy – złotogłów – nawiązuje do cennego materiału. Zwana też leliwą, górale nazywają ją lelują, a gwarowo określana jest tez mianem „janowej lilii".

Przelot pospolity, fot....

PRZELOT POSPOLITY Anthyllis vulneraria 

Bylina, hemikryptofit. Występuje na niżu, na suchych łąkach i pastwiskach. Roślina lecznicza. Kwiaty (Flos anthyllidis) używane były dawniej jako lek ściągający i przeczyszczający. Napar stosowany u dzieci działał pobudzająco na przemianę materii i przeciwwymiotnie. Świeże ziele stosowano jako środek gojący rany do okładów.

Przytulia północna, fot....

PRZYTULIA PÓŁNOCNA Galium boreale 

Bylina, kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina pospolita na niżu, rzadko w górach. Rośnie w miejscach trawiastych, w zaroślach, lasach, na łąkach. Tworzy mieszańce z przytulią właściwą (Galium verum) i przytulią pospolitą (Galium mollugo).

Goździk kartuzek, fot....

GOŹDZIK KARTUZEK Dianthus carthusianorum 

Bylina, chamefit. Roślina światłolubna i ciepłolubna. Najczęściej występuje na podłożu wapiennym na suchych murawach, w świetlistych borach sosnowych, suchych łąkach, na piaskach.

Storczyca kulista, fot....

STORCZYCA KULISTA Traunsteinera globosa

W Polsce występuje głównie w górach, gdzie jest dość częsta. Zagrożone są jedynie stanowiska znajdujące się poza karpackimi parkami narodowymi, głównie wskutek zaorywania łąk i intensyfikacji gospodarki łąkowej. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Chaber driakiewnik fot....

CHABER DRIAKIEWNIK Centaurea scabiosa 

Suche pastwiska i łąki, a także murawy, zarośla i obrzeża lasów. Jest rośliną żywicielską larw motyla przeplatki febe (Melitaea phoebe). W Polsce gatunek jest pospolity i występuje na terenie całego kraju, a w górach aż po piętro regla dolnego.

Cieciorka pstra, fot. M....

CIECIORKA PSTRA Coronilla varia 

Roślina wieloletnia o pokładających się i rozgałęzionych pędach osiągających długość od 30 do 100 cm. Pod ziemią wytwarza długie, rozgałęzione, cienkie i mocne kłącze. Roślina lecznicza: Dawniej była używana w celach leczniczych, obecnie zaprzestano jej stosowania ze względu na trujące własności.

Szałwia okręgowa, fot....

SZAŁWIA OKRĘGOWA Salvia verticillata 

Bylina, hemikryptofit. Roślina miododajna, owadopylna, wytwarzająca dużo nektaru. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje na suchych zboczach, przydrożach, nasypach kolejowych, w zaroślach, czasami jako chwast w uprawach rolnych.

Wiązówka bulwkowa, fot....

WIĄZÓWKA BULWKOWA Filipendula vulgaris Moench

Jako jedyny gatunek wiązówek rośnie na suchych stanowiskach, z dala od wody, w cieplejszych lasach, na suchszych, trawiastych zboczach na niżu i w niższych położeniach górskich.

W medycynie ludowej używana w chorobach dróg oddechowych, nerek oraz przeciw pasożytom.

Gółka długoostrogowa,...

GÓŁKA DŁUGOOSTROGOWA Gymnadenia conopsea 

W Polsce występuje na całym terenie. Jest pospolity w Karpatach i Sudetach, na niżu jest rośliną rzadką.

Do kiełkowania nasion niezbędna jest obecność w glebie pewnego gatunku grzyba, z którym nasiona tworzą symbiozę. Dopiero po kilku latach następuje ich kiełkowanie.