Czereśnia ptasia

Czereśnia ptasia (Prunus avium L.) Rzadko przekracza 20 m wysokości. Stanowi cenną domieszkę w drzewostanach mieszanych. Drzewo szybko rosnące do lat 40, potem przyrosty maleją. Zazwyczaj wykształca krótki pień z rozbudowana koroną. Liście długości 6 - 12 cm ułożone skrętolegle. Jesienią wybarwiają się na czerwono i żółto. Kwitnie IV-V jeszcze przed rozwojem liści. Owoce (kuliste pestkowce) dojrzewają w lipcu.  Kora w młodości gładka, czerwonobrązowa z połyskiem, z czasem okrężnie łuszcząca się, szarobrązowa. Drzewo dość powszechne w południowej części Europy, w Polsce również zajmuje południową część kraju.  Chętnie porasta brzegi lasów i śródpolne zarośla. Od czereśni ptasiej pochodzą ogrodowe, powszechnie uprawiane, odmiany tego gatunku.

Pospolicie nazywana trześnią, jest drzewem leśnym, ale jej mieszańce, a także uszlachetnione odmiany, są  uprawiane w sadach. W naturalnych warunkach występuje niemal w całej Europie, unikając tylko zimnej północy. Najliczniej rośnie na Bałkanach, tworząc miejscami czereśniowe gaje. Ponieważ jest gatunkiem światłożądnym, często spotkać ją można na obrzeżu lasu w strefie ekotonowej, a także w prześwietlonych drzewostanach, gdzie stanowi ona cenną domieszkę biocenotyczną. Jej owoce są doskonałym źródłem pokarmu dla wszelkiego ptactwa, stąd właśnie pochodzi drugi człon jej nazwy. Najlepiej czuje się  na Pogórzu, gdzie znajduje dogodne warunki klimatyczne; dużo słońca i wysoką wilgotność. Obecnie jest nawet sztucznie wprowadzana do lasów jako domieszka pielęgnująca glebę a jednocześnie drzewo dające dość cenny surowiec. Do 40 roku życia rośnie szybko, później w wieku 60 lat przyrost w warunkach leśnej konkurencji jest już niewielki. Dożywa maksymalnie 90 lat, osiągając 25 m wysokości i do 80 cm średnicy.

Występuje to drzewo w stanie dzikim w całej Europie, ale wiadomo, że w czasach rzymskich było ono też sadzone przy domach dla smacznych owoców. W Azji Mniejszej i Europie południowej jego uprawą już w VI w. p.n.e. zajmowali się Etruskowie podbici później przez Rzymian. Do Polski trafiła czereśnia z Francji wraz z orzechem włoskim za sprawą Cystersów, którzy zaczęli ją uprawiać w XIII wieku. Smakoszem czereśni był król francuski Ludwik XIV, zwany „Słońcem”, który podobno osobiście „ze zręcznością małpy” wchodził na drzewa, by rwać dojrzałe owoce i spożywać je wprost z gałęzi. A warto je spożywać, bo zawierają dużo potasu i sporo witamin: C, A i B. Mają też właściwości antytoksyczne i dobrze działają na cerę. Kora zawiera natomiast aż 10%  cennych garbników.

Mało kto wie, że czereśnia ma swoje coroczne święto w Faliszewicach (Gmina Zakliczyn). Obchodzone jest od 2001 roku początkiem lipca. Ta niewielka wieś słynie z czereśniowych sadów i nazywana jest małopolskim zagłębiem czereśniowym.  W każdym gospodarstwie jest przynajmniej jedno drzewo, choć większość czereśni jest już stara i krucha. Miejscowa Ochotnicza Straż Pożarna koordynuje projekt wymiany starych czereśni na nowe. Po wycięciu starego drzewa każdy mieszkaniec może kupić sadzonkę nowoczesnej niskopiennej czereśni po preferencyjnej cenie, a środki na ten cel pochodzą z V edycji programu „Działaj lokalnie”. W ten sposób inicjatorzy akcji zachęcają do odnawiania czereśniowych upraw. W ramach święta odbywają się koncerty pod hasłem „Czereśniowy zawrót głowy”, zaś do świtu trwa „czereśniowy festyn”. 

Drewno czereśniowe nie ma specjalnego znaczenia gospodarczego, ale ostatnio staje się bardzo poszukiwane w przemyśle okleiniarskim. Dość powiedzieć, że na submisji drewna cennego w RDLP Krosno w lutym 2004 roku czereśnia osiągnęła ceny wyższe od dębu i jesionu.

Bywają drzewa tego gatunku o imponujących rozmiarach, jak choćby to z Gręboszowa (woj. opolskie) o obwodzie 317 cm. Ale palmę pierwszeństwa w Polsce dzierży czereśnia rosnąca w lasach koło Myscowej w Beskidzie Niskim na terenie Nadleśnictwa Dukla. Posiada ona 356 cm „w pasie” i ma wspaniale rozbudowaną koronę, świadczącą o znakomitym stanie zdrowotnym.